Formacje skalne to formy ukształtowania terenu, zarówno wypukłe, jak i wklęsłe zbudowane mogą być z różnych skał. Są bardzo atrakcyjnymi elementami krajobrazu dla wielu turystów.
Ostaniec – wzniesienie powstałe w wyniku procesów wietrzenia i erozji (a także denudacji terenów przyległych, co powoduje odsłonięcie i pozostawienie ostańca). Ostańce występują jako wyizolowane formy terenu, często o stromych, skalistych stokach, stanowiące pozostałość większego masywu skalnego. Niekiedy ostańcami są całe wzniesienia, jak np. Szczeliniec Wielki w Górach Stołowych.
Skałki to naturalna, wypukła forma terenu stanowiąca element rzeźby denudacyjnej – powstałej w wyniku procesów niszczących powodujących wyrównywanie i stopniowe obniżenie powierzchni Ziemi.
Większość skałek powstaje w wyniku selektywnego wietrzenia, w rezultacie którego z większych formacji pozostawiane są bardziej masywne i odporne fragmenty skał. Czasem powstają w wyniku wietrzenia podpowierzchniowego i są następnie odsłaniane. Do ich tworzenia przyczynia się także erozja wodna i wietrzna oraz osuwiska.
Cechą charakterystyczną skałek jest ich odmienność od otoczenia – są one najczęściej twardzielcami lub ostańcami–wychodniami twardych skał występujących w podłożu lub (rzadziej) osobnymi, tkwiącymi na powierzchni terenu blokami skalnymi. Kształt, forma i miejsce występowania związane są z rodzajem skał, z których są zbudowane.
Skałki mogą mieć różne kształty: pojedyncze, zgrupowania, igły skalne, stopnie skalne, skalne wieże, kominy, mury (ściany) skalne, skalne bramy, mogoty. Większe zgrupowania noszą nazwę skalnych miast.
W Polsce skałki występują głównie w obszarach:
- Sudety z Przedgórzem Sudeckim – bardzo zróżnicowane pod względem rodzaju tworzących je skał, w Karkonoszach i Górach Stołowych występują skałki osiągające 20 m i tworzące skupiska zwane skalnymi miastami;
- Beskidy – głównie zbudowane ze zlepieńców i piaskowców, tworzą izolowane baszty, ambony, czasem ciągi ścian skalnych;
- Wyżyna Krakowsko-Częstochowska i Wyżyna Śląska – głównie skałki wapienne, czasem w formie wież i iglic;
- Wyżyna Kielecko-Sandomierska (rejon miejscowości Niekłań Wielki) – głównie z piaskowców;
- Roztocze – skałki wapienne, nieliczne i niewielkie;
Błędne Skały – zespół bloków skalnych na wysokości 853 m n.p.m., tworzący malowniczy labirynt (skalne miasto), które są jedną z najciekawszych atrakcji turystycznych w Sudetach. Położone na obszarze Parku Narodowego Gór Stołowych w południowo – zachodniej Polsce w Sudetach Środkowych nieopodal Bukowiny Kłodzkiej przy granicy z Czechami.
Błędne Skały zbudowane są głównie z piaskowców, które powstały na dnie górnokredowego morza. W morzu tym osadziły się grube warstwy piasku, który z czasem, po wielu milionach lat, stał się litą skałą – piaskowcem. W trzeciorzędzie, w czasie orogenezy alpejskiej zostały one wydźwignięte wraz z całymi Sudetami. Następnie rozpoczął się długotrwały okres erozji i odprowadzania zwietrzeliny. Na skutek nierównej odporności poszczególnych warstw skalnych na wietrzenie i poszerzania szczelin, przecinających masyw w trzech kierunkach, powstały głębokie na kilka metrów korytarze o zmiennej szerokości.
Warto przeczytać – ŻYWA PLANETA – JAK POWSTAŁY GÓRY STOŁOWE?
Białe Skały nazywane również Białym Kamieniem albo Białymi Ścianami, grupa skał w Górach Stołowych – Sudety Środkowe w południowo-zachodniej Polsce nieopodal Karłowa.
Białe Skały to okazałe skały piaskowcowe o białawym zabarwieniu, które powstały w wyniku długotrwałego procesu erozyjnego. Wznoszą się z poziomu 780-800 m n.p.m., osiągając wysokość od 20 do 30 metrów. Przedstawiają formy skalne utworzone z porozcinanego głębokimi szczelinami i jarami stoliwa górotworu. Stoliwo to góra o płaskim szczycie, typowa forma dla obszarów o budowie płytowej. Skały tworzą zbocza ciągnące się na przestrzeni około jednego kilometra, które swym kształtem przypominają wolnostojące baszty, mury lub skalne wieżyce.
Skalne Grzyby to skupisko skał znajdujące się w Górach Stołowych. Położone są one na wysokości 680–700 m n.p.m. i ciągną się na długości około 2 kilometrów. Skalne Grzyby znajdują się w południowo-wschodnim fragmencie stoliwa Gór Stołowych. Ciągną się wzdłuż dolnego piętra Gór Stołowych między Batorowem a Radkowskimi Skałami.
Grupa skalna „Skalne Grzyby” – powstała w wyniku erodowania ławic piaskowca na krawędzi wierzchowiny. Są to formy skalne zbudowane z piaskowców i nieprzepuszczających wody margli i łupków. Przed orogenezą (ruchami górotwórczymi) stanowiły dno morza.
Skała „Rękawica” to ostaniec jurajski o bardzo charakterystycznym kształcie przypominającym dłoń lub właśnie rękawicę. Położony jest w Ojcowskim Parku Narodowym, w środkowej części Doliny Prądnika w masywie Góry Koronnej i wznosi się około 85 m powyżej dna doliny, niedaleko otworu Jaskini Ciemnej. Podobnie jak większość formacji skalnych w tym regionie, zbudowana jest z wapieni.
Maczuga Herkulesa znajduje się w Pieskowej Skale na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Stanowi ona bardzo charakterystyczny element krajobrazu Doliny Prądnika. Jej struktura składa się z twardych wapieni skalistych a jej wysokość wynosi 25 metrów. Powstała w wyniku krasowej działalności wód i dwutlenku węgla, podczas wietrzenia chemicznego (rozpuszczanie poprzez reakcje chemiczne przy współudziale CO2).
Wzgórze Biakło – 341 m n.p.m.) – wzgórze ostańcowe na Wyżynie Częstochowskiej, pomiędzy Olsztynem a Biskupicami, w gminie Olsztyn. Wzniesienie ma formę bezleśnego, skalnego grzebienia. Od północnej strony sąsiaduje ze skalistym grzebieniem Lipówek, od południowej opada na płaskie i porośnięte lasem obniżenie oddzielające go od Sokolich Gór. Wzgórze zbudowane jest z wapieni pochodzących z okresu jurajskiego. Na południowym krańcu grzebienia znajduje się okno skalne, natomiast na wschód od szczytu – iglica wapienna. Liczne formy krasowe: jamy, żłobki i żebra.
Pomnik przyrody “Kamienie Brodzińskiego” znajduje się w województwie małopolskim, gminie Lipnica Murowana, na pograniczu miejscowości Lipnica Górna oraz Rajbrot.
https://www.canva.com/design/DACY9ghLDXM/view
